Với sự chủ động, kiến tạo và trách nhiệm cao, Quốc hội đã nhanh chóng tháo gỡ nhiều nút thắt, tạo ra một bối cảnh rất lý tưởng là thể chế không còn chạy theo mà đã song hành với quá trình phát triển.

Quốc hội khóa XV là một nhiệm kỳ đặc biệt, hoạt động trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều thử thách, khối lượng công việc tăng gấp nhiều lần với nhiều vấn đề hệ trọng, nhiều nội dung mới, phức tạp, chưa từng có tiền lệ. Nhận định chung ấy được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khái quát khi trình bày báo cáo tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Một trong những dấu ấn quan trọng của nhiệm kỳ này, là việc Quốc hội đã đồng hành, phối hợp chặt chẽ với Chính phủ để quyết định nhiều nội dung quan trọng, có tính chiến lược, ứng phó kịp thời với thực tiễn, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững.

Chia sẻ với báo Dân trí, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh để thực hiện 3 đột phá chiến lược, trong đó có đột phá về thể chế, Chính phủ thời gian qua đã tích cực hoàn thiện các quy định của luật, nghị định và thông tư nhằm gỡ vướng mắc trong thực tiễn, giải phóng nguồn lực, tạo động lực cho tăng trưởng.

Những luật quan trọng như Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật PPP hay các luật liên quan đầu tư công, ngân sách, quản lý tài sản công và thuế… đều được Chính phủ chủ động sửa đổi nhanh chóng, với tinh thần rất quyết tâm. Đây là những bộ luật nền tảng, tạo cơ sở vững chắc cho việc thúc đẩy tăng trưởng.

Theo ông, trong quá trình hoàn thiện các quy định pháp luật, Chính phủ luôn nhận được sự đồng hành, ủng hộ mạnh mẽ của Quốc hội.

“Có thể nói, nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV là một nhiệm kỳ sửa đổi, hoàn thiện pháp luật mạnh mẽ nhất từ trước tới nay, tạo ra sự thay đổi nhanh chóng và chứng minh hiệu quả cao trong thực tiễn”, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đánh giá các luật trong nhiệm kỳ này sửa rất nhanh và áp dụng được ngay, đáp ứng nhu cầu của sự phát triển.

Có được kết quả ấy, theo Phó Thủ tướng, là nhờ sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, kịp thời từ Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Các cơ quan của Chính phủ và Quốc hội cũng rất nỗ lực, làm việc không có ngày nghỉ và bất kể ngày đêm để nhanh chóng hoàn thiện các dự án luật theo yêu cầu.

Từ góc độ địa phương, thời điểm bắt đầu có chủ trương sáp nhập các tỉnh thành, ông Võ Văn Minh (Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TPHCM) khi đó giữ chức Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương, cho biết cán bộ địa phương đều quyết tâm hoàn thành nhanh công việc còn dang dở, tập trung tháo gỡ để khi hợp nhất bàn giao suôn sẻ.

“Thời điểm ấy, khối lượng công việc cần giải quyết và xử lý rất lớn, gấp 2-3 lần so với bình thường. Nhưng tất cả cán bộ các cấp đều quyết tâm cao, làm việc không kể cuối tuần, không kể ngày đêm, quyết tâm không để công việc tồn đọng”, ông Minh nhấn mạnh.

Ở địa phương, ông Minh chia sẻ cảm nhận rõ tinh thần lãnh đạo, chỉ đạo rất quyết liệt của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đặc biệt của cá nhân các lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước.

Trong thời điểm tiến hành cuộc cách mạng “sắp xếp lại giang sơn”, ông Minh ghi nhận từng đầu việc được chỉ đạo sát sao mỗi ngày, rất nhiều văn bản được cụ thể hóa, kết luận và triển khai rất nhanh, tạo điều kiện cho địa phương trong thực thi chính sách. Vì vậy, cuộc cách mạng sắp xếp bộ máy đã “về đích” sớm vào tháng 7 và mọi việc vẫn suôn sẻ.

Ngay sau chủ trương sáp nhập tỉnh thành và chỉ đạo của Trung ương, Quốc hội nhanh chóng tổ chức kỳ họp bất thường lần thứ 9 để sửa đổi Hiến pháp và các luật liên quan để tạo điều kiện cho vận hành bộ máy ở địa phương suôn sẻ. Việc này có ý nghĩa rất quan trọng, theo lời ông Võ Văn Minh.

“Khi Trung ương, Bộ Chính trị quyết định chủ trương hợp nhất, toàn bộ hệ thống chính trị phải vào cuộc, trong đó cơ quan lập pháp và hành pháp đã rất nhanh chóng triển khai các nhiệm vụ, đặc biệt việc tháo gỡ thể chế luôn được ưu tiên vì muốn vận hành bộ máy trơn tru, các quy định phải được sửa đổi phù hợp thực tiễn và thống nhất, khả thi”, ông Minh nhấn mạnh.

Theo ông, sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, tinh thần chủ động của địa phương trong thực thi công vụ cũng nâng cao rõ rệt, cán bộ sát dân, lãnh đạo nắm địa bàn toàn diện và bộ máy vận hành ngày càng hiệu quả.

Suốt nhiều năm qua, doanh nghiệp là những người nếm trải rõ nhất bất cập của thể chế. Đó là các quy định chồng chéo khiến dự án đình trệ, là thủ tục hành chính rườm rà gây tốn kém chi phí tuân thủ, và nỗi sợ hãi từ tư duy "không quản được thì cấm" đã bóp nghẹt nhiều ý tưởng sáng tạo.

Bởi lẽ đó, từ cảm nhận và góc nhìn của doanh nghiệp, TS Trần Khắc Tâm (Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng cũ, đại biểu HĐND TP Cần Thơ), nhấn mạnh đối với cộng đồng doanh nghiệp, cuộc cách mạng thể chế của Quốc hội vừa qua mang ý nghĩa sống còn.

“Chiến dịch” lập pháp nhằm tháo nghẽn thể chế quyết liệt của Quốc hội và Chính phủ trong năm 2025, đặc biệt là tinh thần của Nghị quyết 66 về xây dựng thể chế và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, theo ông Trần Khắc Tâm, đã thay đổi căn bản "luật chơi".

Trước hết, đó là sự giải phóng về tư duy. Với việc Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị nâng kinh tế tư nhân thành "một động lực quan trọng nhất" và Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhiều lần nhấn mạnh phải "từ bỏ tư duy không quản được thì cấm”, ông Tâm nói “đây là một sự bảo chứng chính trị mạnh mẽ nhất cho cộng đồng doanh nghiệp”. Mối quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp từ đó dịch chuyển từ "quản lý " sang "phục vụ - kiến tạo".

Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, cũng là một cải cách mà doanh nghiệp chờ đợi bởi nó đồng nghĩa với việc cắt giảm một tầng nấc trung gian, giảm đầu mối xử lý thủ tục, làm rõ trách nhiệm giải trình và tăng tốc độ ra quyết định tại địa phương.

Đối với một nhà đầu tư, thời gian là vàng, và một bộ máy tinh gọn, hiệu quả chính là lợi thế cạnh tranh lớn nhất, theo lời ông Tâm.

Ông cũng ghi nhận sự chủ động tạo lập hành lang pháp lý cho tương lai của Quốc hội. “Thay vì chờ thực tiễn phát sinh rồi mới lúng túng đi "vá" luật, Quốc hội đã chủ động tạo ra một hành lang pháp lý minh bạch, ổn định và có tính dự báo cao”, ông Tâm nhấn mạnh đây chính là điều người dân, doanh nghiệp mong đợi nhất.

Mục tiêu tăng trưởng 2 con số không thể đạt được bằng các giải pháp tình thế, mà phải bằng việc giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực. Những gì Quốc hội và Chính phủ làm được trong năm 2025 chính là đang kiến tạo nền móng vững chắc cho sự giải phóng đó, hay nói cách khác, là tạo ra “hệ điều hành mới” cho mục tiêu tăng trưởng 2 con số.

“Nền móng thể chế đã được kiến tạo, đường băng đã mở, giờ là lúc cả hệ thống chính trị cùng cộng đồng doanh nghiệp tăng tốc đưa đất nước cất cánh, hiện thực hóa khát vọng hùng cường”, ông Trần Khắc Tâm kỳ vọng.

Vừa là đại biểu Quốc hội, vừa giữ cương vị lãnh đạo địa phương, ông Phạm Văn Thịnh (Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh) ghi nhận việc nhanh chóng tháo gỡ những vướng mắc về thể chế của Quốc hội trong nhiệm kỳ có nhiều tác động tích cực. “Nhiều chủ trương, quyết sách quan trọng được Quốc hội quyết ngay trong một kỳ họp, mà thông thường, nếu theo tuần tự có thể mất cả một nhiệm kỳ”, đại biểu Thịnh nhấn mạnh.

Ông cho biết khi chính thức chấm dứt hoạt động của cấp huyện, các văn bản, quy định của pháp luật liên quan gần như “sang trang mới”, nên việc sửa đổi về thể chế phải thực hiện rất nhanh. Thực tế, Quốc hội đã nhiều lần thần tốc sửa đổi, bổ sung luật và các văn bản pháp luật ngày càng đồng bộ, chất lượng.

Với tinh thần “biến thể chế từ điểm nghẽn thành lợi thế cạnh tranh của đất nước”, ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, Quốc hội khóa XV đã tiến hành khai mạc kỳ họp thứ 9. Đây là “kỳ họp lịch sử với những quyết định lịch sử” nhằm triển khai ngay Nghị quyết 66 và các quan điểm, chỉ đạo khác của Đảng, đặc biệt là phục vụ công cuộc “sắp xếp lại giang sơn”.

Tinh thần đổi mới và cải cách rất mạnh mẽ, theo ông Thịnh, còn thể hiện ở việc tiếp đó, Chính phủ lần lượt ban hành 4 nghị quyết gồm Nghị quyết 66.1; Nghị quyết 66.2; Nghị quyết 66.3; Nghị quyết 66.4, để tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch, đất đai và khoáng sản, để kiến tạo, mở toang không gian phát triển.

“Các nghị quyết này đều tập trung vào những vấn đề nóng và nhạy cảm, giải quyết vướng mắc một cách triệt để”, ông Thịnh nói kết quả phát triển kinh tế - xã hội đã chứng minh điều đó.

Trong bối cảnh an ninh chính trị, an ninh kinh tế toàn cầu có những diễn biến phức tạp và khó lường, Việt Nam vẫn vừa đổi mới, vừa vươn lên một cách vững chãi, từng bước khắc phục bất lợi của thương mại quốc tế, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô; kiểm soát lạm phát, nợ công trong giới hạn cho phép.

Cùng với một loạt đổi mới, việc tháo gỡ các dự án tồn đọng cũng mang lại nguồn lực lớn, giúp nền kinh tế có thể hấp thụ ngay để thúc đẩy tăng trưởng.

“Sau sáp nhập, địa phương đang rất hứng khởi trong thực hiện nhiệm vụ vì mọi vướng mắc về thể chế báo cáo lên đều được Trung ương tổng hợp, có phản hồi và có kế hoạch tháo gỡ. Chúng ta đang sống và làm việc trong guồng quay rất tích cực”, ông Thịnh chia sẻ.

Theo ông, thể chế thay vì chạy theo, đang song hành với quá trình phát triển kinh tế. Đây là điều rất lý tưởng, đặc biệt trong bối cảnh thế giới biến động nhanh chóng, “sáng khác, trưa khác và chiều khác”.

Nhấn mạnh làm luật là chức năng và nhiệm vụ chính, là "hơi thở" đối với Quốc hội, đại biểu Trịnh Xuân An (Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại) đánh giá với những bước đi đầy nỗ lực vừa qua của cơ quan lập pháp, hệ thống pháp luật của Việt Nam đã khá đồng bộ, khoa học và đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội.

Quy trình làm luật cũng ngày càng chuyên nghiệp và bài bản, không chỉ đơn giản là “lên Quốc hội phát biểu rồi bấm nút thông qua", mà mỗi luật là kết quả của cả một quá trình nỗ lực, đầu tư sức lực và thời gian, đôi khi là cả sự cọ xát, va chạm.

“Quốc hội đã thể hiện sự linh hoạt, quyết đoán, kịp thời trước mọi tình huống. Lần đầu tiên trong lịch sử, số lượng kỳ họp bất thường bằng số kỳ họp thường lệ, là minh chứng cho tinh thần làm việc của Quốc hội không theo lịch mà theo nhịp sống của xã hội”, đại biểu Hà Sỹ Đồng nhấn mạnh đây chính là dấu ấn khác biệt về đổi mới tư duy trong hành động và quyết sách của Quốc hội.

Tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc Quốc hội phải dám đi trước mở đường, dám sửa đường và quyết định những vấn đề khó, vấn đề mới, theo ông Đồng, đã thực sự đi vào hành động của Quốc hội khóa XV.

Việc “đi trước một bước về thể chế” không chỉ là lời nói suông, mà là dám quyết những việc chưa từng có tiền lệ, dám mở đường, mở lối đi mới khi thực tiễn đang đòi hỏi.

“Quốc hội đã tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, mở ra động lực mới cho phát triển, trao cho Chính phủ những quyền mà luật chưa quy định và chưa sửa kịp thời bằng nghị quyết, giúp Chính phủ chủ động giải quyết công việc. Đây là một tinh thần đổi mới rất mạnh mẽ”, ông Đồng nhận định.

Cảm nhận đọng lại của một đại biểu kỳ cựu trong hoạt động nghị trường là trách nhiệm, là sự tự hào khi được góp một phần công sức vào công cuộc cải cách thế chế, tạo đường băng cho đất nước phát triển.

Chưa bao giờ Quốc hội gần thực tế đến vậy. Khoảng cách từ Hội trường Diên Hồng đến thực tiễn đầy sinh động bên ngoài đã được xóa nhòa bởi những quyết sách “đúng ý Đảng, hợp lòng dân”. Điều này cũng giống với nhận định của nhiều đại biểu, rằng Quốc hội không chỉ làm luật, mà còn luôn đồng hành cùng Chính phủ và các cơ quan xây “cao tốc thể chế” để đưa đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới.