Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh điều này tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể diễn ra chiều nay, 14/10.

Theo Thủ tướng, đây là Hội nghị quan trọng để củng cố niềm tin và đổi mới cách làm; qua đó, phát huy tốt hơn và tiếp tục nâng cao vai trò thực chất của kinh tế tập thể (KTTT) trong nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta. Về cơ bản đã đạt được đồng thuận về vai trò, ý nghĩa mang tầm chính trị, văn hóa của hợp tác xã (HTX) là đóng góp vào việc xây dựng xã hội hợp tác, đoàn kết, cùng chia sẻ sự thịnh vượng, vì lợi ích thiết thực của mỗi thành viên trong nền kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế sâu rộng.

Kinh tế tập thể, HTX có sự phát triển khá mạnh về cả lượng và chất, hỗ trợ cho gần 6 triệu hộ thành viên, chủ yếu là các hộ nông dân sản xuất, kinh doanh, tạo ra số lượng lớn việc làm, xây dựng các liên kết phát triển mới trong nông nghiệp, cùng với các loại hình doanh nghiệp tạo ra một diện mạo nông thôn mới, phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giảm nghèo bền vững, ổn định xã hội.

Số lượng HTX tăng theo từng năm, phát triển khá đồng đều trên khắp các vùng miền; đã xuất hiện nhiều mô hình mới. Tính đến hết năm 2018, toàn quốc có 22.861 HTX (gần 14.000 HTX nông nghiệp, 9.005 HTX phi nông nghiệp), trong đó khoảng 57% tổng số HTX hoạt động hiệu quả.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Thủ tướng cho rằng, cần thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, yếu kém để cùng nhau khắc phục.

Theo đó, so với các khu vực kinh tế khác, tốc độ tăng trưởng của khu vực này chậm, thiếu ổn định, chưa phát huy được tiềm năng của kinh tế tập thể, HTX. Đóng góp của khu vực HTX vào GDP của cả nước còn khiêm tốn và có xu hướng giảm.

Mô hình HTX kiểu mới thành công số lượng chưa lớn, quy mô HTX còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực cạnh tranh thấp. Phương thức sản xuất nhỏ lẻ, người dân còn chưa mặn mà, một bộ phận chưa thật tin tưởng, cuốn hút bởi mô hình HTX kiểu mới.

Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém này là gì? Thủ tướng chỉ rõ, thể chế pháp luật bảo đảm sự công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của hộ thành viên chưa được tốt, dẫn đến tư tưởng hoài nghi sự minh bạch của chính sách, về hoạt động, về sự an toàn trong môi trường kinh doanh, ảnh hưởng sâu đến tâm lý các chủ thể kinh tế.

Cấp ủy, chính quyền, cơ quan chức năng, nhất là người đứng đầu, ở nhiều cơ quan, địa phương chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của HTX, chưa thấy hết được vai trò của kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội. Tâm lý hoài nghi về khả năng thành công của HTX còn khá nặng nề bởi sự thất bại của phong trào HTX kiểu cũ trước đây.

Các vấn đề về quyền tài sản, nhất là đối với đất đai, của các chủ thể phát triển nông thôn (nông dân, HTX, doanh nghiệp) chưa được xác định rõ và có các giải pháp xử lý căn cơ, bài bản; còn gây nhiều tranh chấp, xung đột ở nông thôn.

Về quan điểm, định hướng phát triển KTTT, Thủ tướng nêu rõ, phát triển KTTT có ý nghĩa sâu sắc về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và cả về an ninh trật tự. Nó tập hợp các nguồn lực nhỏ, sử dụng có hiệu quả để tạo thành nguồn lực lớn có sức mạnh giúp các hộ sản xuất kinh doanh nhỏ có thể hợp tác, liên kết phát triển và cạnh tranh hiệu quả với các lực lượng kinh tế lớn. Nhờ đó, các xã viên, các hộ kinh tế nhỏ vững vàng hơn trước các biến động của thị trường, thiên tai và dịch bệnh, làm tiền đề cho các hộ cá thể liên kết sản xuất lớn, nâng cao năng lực và năng suất lao động. 8,6 triệu hộ nông dân, trên 10 triệu ha đất, hàng triệu mảnh ruộng, vậy mà không hợp tác thì làm sao chống chọi được trong nền kinh tế thị trường nhiều cạnh tranh, Thủ tướng nói.

“Qua phát triển kinh tế hợp tác, Đảng và Nhà nước mong muốn người dân tham gia liên kết, hợp tác sản xuất, tạo năng lực phát triển mới, vươn ra thị trường thế giới, được hưởng nhiều lợi ích về văn hóa, tinh thần, an sinh xã hội và phát triển cộng đồng…”. Chúng ta cần nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, trong nước, những mô hình thành công để phát huy tối đa sức mạnh của HTX kiểu mới và các mô hình kinh tế tập thể. Các giá trị trung tâm cần phải có là “tầm nhìn dài hạn, lợi ích chia sẻ bền vững giữa thành viên HTX – người lao động – khách hàng – người tiêu dùng – đối tác, và đổi mới sáng tạo” trên nền tảng tổ chức quản trị hiện đại theo cơ chế thị trường.

Cho rằng HTX cần sự hỗ trợ ban đầu khi còn khó khăn, Thủ tướng nêu rõ, “chứ không phải trở lại tinh thần bao cấp cho HTX, càng bao cấp càng không thành công”.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm các gian hàng tại Hội nghị - Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Về phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh, trước hết cần xác định rằng, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của KTTT là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển KTTT thông qua việc tạo khung pháp luật, ban hành các chính sách hỗ trợ, bảo đảm thực hiện tốt các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội.

Phát triển KTTT phải xuất phát từ nhu cầu của người dân, tổ chức tham gia, phải tôn trọng giá trị, nguyên tắc hoạt động của các tổ chức HTX và phù hợp với điều kiện, đặc điểm, mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của từng địa phương và của cả nước. Đặc biệt đề cao nguyên tắc “tự nguyện, dân chủ và cùng có lợi” trong hoạt động HTX mà Bác Hồ đã chỉ dạy.

Tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển HTX, tổ hợp tác. Liên kết, hợp tác phát triển với các lực lượng kinh tế khác, nhất là với các doanh nghiệp, coi đây là phương thức hiệu quả nhất để nâng cao năng lực công nghệ và giải quyết các vấn đề thị trường cho nông nghiệp, nông dân trong giai đoạn phát triển tới.

Rà lại các chính sách tạo thuận lợi về đào tạo lao động, chính sách đất đai, chính sách tài chính-tín dụng, chính sách hỗ trợ khoa học công nghệ, chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng... xem những gì có thể sửa để tạo thuận lợi hơn cho KTTT, HTX, tổ hợp tác phát triển.

Phương châm “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” phải tiếp tục được quan tâm cụ thể hơn đối với HTX để tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm tiếp cận nguồn lực, cơ hội kinh doanh, xây dựng thương hiệu, đào tạo nguồn nhân lực.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trao Huân chương Lao động hạng Ba cho các HTX. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Phải khai thác lợi thế, tiềm năng của mô hình HTX, đó là lợi thế về xã hội và lợi thế về số đông để tạo ra sự thay đổi sâu sắc, căn bản về phương thức sản xuất trong nông nghiệp và đời sống nông thôn. Dẫn dắt sự phát triển phong trào HTX theo phương châm ngắn gọn là “Khuyến khích, Hỗ trợ, Học hỏi và Truyền bá”. Nghĩa là tạo môi trường thuận lợi, tháo gỡ khó khăn cho HTX hoạt động, phát huy tinh thần tự chủ, tinh thần kinh doanh, khởi nghiệp, sáng tạo của các HTX, các xã viên. Nhân rộng những mô hình HTX hiệu quả.

“Từ đầu nhiệm kỳ Chính phủ, phát biểu tại Đại hội Liên minh HTX, tôi đã đề nghị các đồng chí nghiên cứu và đề xuất với Chính phủ một kế hoạch hành động để khuyến khích các mô hình kinh tế hợp tác hiệu quả. Việc này không thể tiếp tục chậm trễ”, Thủ tướng nói.

Trên cơ sở báo cáo tổng kết, những kiến nghị, đề xuất của các bộ, ngành, địa phương và HTX tại Hội nghị, Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam và các cơ quan liên quan tổng hợp, hoàn thiện báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Đức Tuân